پیوند با ریاضی شیمی دوازدهم
۱- در درس ریاضی با لگاریتم آشنا شدید. تابعی که به صورت زیر بیان میشود:
$$\log_a x = \frac{\log x}{\log a}, \quad \log_a x = b \iff x = a^b$$
$$\log ab = \log a + \log b, \quad \log \frac{a}{b} = \log a - \log b, \quad \log a^n = n \log a$$
آ) با توجه به رابطه بالا، جاهای خالی زیر را پر کنید.
$$\log 2 = 0/30 \longrightarrow 2 = 10^{\ldots}$$
$$\log \ldots = 0/48 \longrightarrow 3 = 10^{\ldots}$$
$$\log 7 = \ldots \longrightarrow 7 = 10^{0/85}$$
ب) با استفاده از لگاریتمهای بالا، بنویسید در هر مورد زیر به جای ؟ چه عددی باید قرار گیرد؟
$$\log 21 = ?$$
$$\log 0/8 = ?$$
(توجه: در صورت نیاز، مقدار $\log 3 \approx 0.48$ و $\log 7 \approx 0.85$ و $\log 2 \approx 0.30$ است.)
پاسخ تشریحی و گام به گام پیوند با ریاضی شیمی دوازدهم صفحه 24
**لگاریتم** یک ابزار ریاضی کلیدی در شیمی است، به ویژه برای محاسبه کمیتهایی مانند **pH** که شامل غلظتهای بسیار کوچک هستند.
---
## الف) پاسخ و توضیح پیوند با ریاضی شیمی دوازدهم صفحه 24
بر اساس تعریف اصلی لگاریتم ($\log_{10} x = b \iff x = 10^b$):
$$\log 2 = 0/30 \longrightarrow 2 = 10^{0/30}$$
$$\log 3 = 0/48 \longrightarrow 3 = 10^{0/48}$$
$$\log 7 = 0/85 \longrightarrow 7 = 10^{0/85}$$
**پر کردن جای خالی:** از بالا به پایین، اعداد $\mathbf{0/30}$، $\mathbf{3}$، $\mathbf{0/48}$ و $\mathbf{0/85}$ قرار میگیرند.
---
## ب) پاسخ و توضیح پیوند با ریاضی شیمی دوازدهم صفحه 24
برای حل این قسمت، از قوانین لگاریتم استفاده میکنیم:
1. **محاسبه $\log 21$:** از قانون ضرب استفاده میکنیم ($og ab = og a + og b$).
$$\log 21 = \log (3 \times 7) = \log 3 + \log 7$$
$$\log 21 \approx 0.48 + 0.85 = \mathbf{1.33}$$
2. **محاسبه $\log 0.8$:** از قانون تقسیم استفاده میکنیم ($og \frac{a}{b} = og a - og b$).
$$\log 0.8 = \log \frac{8}{10} = \log 8 - \log 10$$
از آنجا که $\log 8 = \log 2^3 = 3 \log 2 \approx 3 \times 0.30 = 0.90$ و $\log 10 = 1$:
$$\log 0.8 \approx 0.90 - 1.00 = \mathbf{-0.10}$$
خود را بیازمایید شیمی دوازدهم
۲- شیمیدانها کمیت $\text{pH}$ را با تابع لگاریتم به صورت زیر بیان میکنند:
$$\text{pH} = -\log \left[\text{H}^+\right]$$
با توجه به این رابطه، جدول زیر را کامل کنید.
| $\left[\text{H}^+\right]$ (mol L$^{-1}$) | $\text{pH}$ | خاصیت محلول |
| :---: | :---: | :---: |
| $3 \times 10^{-9}$ | ............ | ............ |
| ............ | $4$ | ............ |
| $1.8 \times 10^{-2}$ | ............ | ............ |
پاسخ تشریحی و گام به گام خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 24
هدف این فعالیت تمرین محاسبه $\text{pH}$ از روی غلظت یون $\text{H}^+$ (یا $\text{H}_3\text{O}^+$) و برعکس است. برای تعیین خاصیت، از معیار $\text{pH} = 7$ (خنثی) استفاده میکنیم: $\text{pH} < 7$ اسیدی و $\text{pH} > 7$ بازی است.
*برای محاسبات، از تقریب $\log 3 \approx 0.48$ و $\log 1.8 \approx 0.25$ استفاده میشود.*
---
## پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 24 (جدول ۱)
| $\left[\text{H}^+\right]$ (mol L$^{-1}$) | $\text{pH}$ | خاصیت محلول |
| :---: | :---: | :---: |
| $3 \times 10^{-9}$ | $\mathbf{8.52}$ | **بازی** |
| $\mathbf{1.0 \times 10^{-4}}$ | $4$ | **اسیدی** |
| $1.8 \times 10^{-2}$ | $\mathbf{1.75}$ | **اسیدی** |
**مراحل محاسبات:**
1. **سطر اول:**
$$\text{pH} = -\log(3 \times 10^{-9}) = -(\log 3 + \log 10^{-9})$$
$$\text{pH} = -(0.48 - 9) = 8.52$$
(چون $\text{pH} > 7$ است، خاصیت **بازی** است).
2. **سطر دوم:**
$$\text{pH} = 4 \implies 4 = -\log \left[\text{H}^+\right]$$
$$\left[\text{H}^+\right] = 10^{-4}\text{ mol L}^{-1} = \mathbf{1.0 \times 10^{-4}}\text{ mol L}^{-1}$$
(چون $\text{pH} < 7$ است، خاصیت **اسیدی** است).
3. **سطر سوم:**
$$\text{pH} = -\log(1.8 \times 10^{-2}) = -(\log 1.8 + \log 10^{-2})$$
$$\text{pH} \approx -(0.25 - 2) = 1.75$$
(چون $\text{pH} < 7$ است، خاصیت **اسیدی** است).
خود را بیازمایید شیمی دوازدهم
۳- دانشآموزی مطابق روند زیر غلظت یون هیدرونیوم را برای شیر ترش شده با $\text{pH} = 2.7$ به درستی حساب کرده است. در این روند هر یک از جاهای خالی را با عدد مناسب پر کنید.
$$\text{pH} = 2.7 = -\log \left[\text{H}^+\right] \longrightarrow \left[\text{H}^+\right] = 10^{-\ldots} \stackrel{\text{pH}=2.7}{\longrightarrow} \left[\text{H}^+\right] = 10^{\ldots} \times 10^{-3} = \ldots \times 10^{-3} = \ldots$$
(توجه: از تقریبهای $\log 2 \approx 0.30$ و $\log 3 \approx 0.48$ استفاده کنید.)
پاسخ تشریحی و گام به گام خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 24
این تمرین نحوه محاسبه غلظت یون هیدرونیوم ($eft[\text{H}^+\right]$) را از روی $\text{pH}$ (که یک عدد غیرصحیح است) با استفاده از قوانین لگاریتم و تقریبهای ریاضی، گام به گام آموزش میدهد.
---
## پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 24 (محاسبه غلظت $\text{H}^+$)
**گام ۱: تبدیل $\text{pH}$ به توان منفی ۱۰**
$$\text{pH} = 2.7 = -\log \left[\text{H}^+\right] \implies \left[\text{H}^+\right] = 10^{-2.7}$$
* **عدد اول:** $athbf{2.7}$
**گام ۲: جداسازی عدد اعشاری منفی (مانتیس)**
برای استفاده از تقریبها، توان منفی را به یک قسمت صحیح منفی و یک قسمت اعشاری مثبت تجزیه میکنیم:
$$10^{-2.7} = 10^{(-3 + 0.3)} = 10^{0.3} \times 10^{-3}$$
* **عدد دوم:** $athbf{0.3}$
**گام ۳: تبدیل توان مثبت اعشاری به عدد (آرگومان لگاریتم)**
با استفاده از تقریب $\log 2 \approx 0.30$، داریم $10^{0.3} \approx 2$:
$$\left[\text{H}^+\right] = 2 \times 10^{-3}$$
* **عدد سوم:** $athbf{2}$
**گام ۴: محاسبه نهایی**
$$2 \times 10^{-3} = \mathbf{0.002}\text{ mol L}^{-1}$$
* **عدد چهارم:** $athbf{0.002}$
**روند کامل شده:**
$$\text{pH} = 2.7 = -\log \left[\text{H}^+\right] \longrightarrow \left[\text{H}^+\right] = 10^{\mathbf{-2.7}} \stackrel{\text{pH}=2.7}{\longrightarrow} \left[\text{H}^+\right] = 10^{\mathbf{0.3}} \times 10^{-3} = \mathbf{2} \times 10^{-3} = \mathbf{0.002}$$
**نتیجه:** غلظت یون هیدرونیوم در شیر ترش شده $athbf{0.002\text{ mol L}^{-1}}$ است.
خود را بیازمایید شیمی دوازدهم
۴- جدول زیر را کامل کنید.
| $\left[\text{H}^+\right]$ (mol L$^{-1}$) | $\text{pH}$ | خاصیت محلول |
| :---: | :---: | :---: |
| ............ | $2.15$ | ............ |
| $3/6 \times 10^{-4}$ | ............ | ............ |
| ............ | $11.4$ | بازی |
| ............ | $0$ | ............ |
پاسخ تشریحی و گام به گام خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 24
این جدول یک تمرین ترکیبی برای تبدیل $\text{pH}$ به غلظت و غلظت به $\text{pH}$ است. خاصیت محلول با توجه به $\text{pH}$ تعیین میشود.
*برای محاسبات، از تقریبهای: $\log 7 \approx 0.85$ (نزدیکترین مقدار به $\log 10^{0.85}$) و $\log 3.6 \approx 0.56$ و $\log 4 \approx 0.60$ استفاده میشود.*
---
## پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 24 (جدول ۲)
| $\left[\text{H}^+\right]$ (mol L$^{-1}$) | $\text{pH}$ | خاصیت محلول |
| :---: | :---: | :---: |
| $\mathbf{7.1 \times 10^{-3}}$ | $2.15$ | **اسیدی** |
| $3.6 \times 10^{-4}$ | $\mathbf{3.44}$ | **اسیدی** |
| $\mathbf{4.0 \times 10^{-12}}$ | $11.4$ | بازی |
| $\mathbf{1.0}$ | $0$ | **اسیدی** |
**مراحل محاسبات:**
1. **سطر اول ($\text{pH} = 2.15$):**
$$\left[\text{H}^+\right] = 10^{-2.15} = 10^{(-3 + 0.85)} \approx 7.08 \times 10^{-3}$$
(چون $\text{pH} < 7$ است، خاصیت **اسیدی** است).
2. **سطر دوم ($\left[\text{H}^+\right] = 3.6 \times 10^{-4}$):**
$$\text{pH} = -\log(3.6 \times 10^{-4}) = -(\log 3.6 - 4) \approx -(0.56 - 4) = 3.44$$
(چون $\text{pH} < 7$ است، خاصیت **اسیدی** است).
3. **سطر سوم ($\text{pH} = 11.4$):**
$$\left[\text{H}^+\right] = 10^{-11.4} = 10^{(-12 + 0.6)} \approx 3.98 \times 10^{-12} \approx 4.0 \times 10^{-12}$$
(خاصیت **بازی** در صورت سؤال داده شده است).
4. **سطر چهارم ($\text{pH} = 0$):**
$$\left[\text{H}^+\right] = 10^{-0} = \mathbf{1}\text{ mol L}^{-1}$$
(چون $\text{pH} < 7$ است، خاصیت **اسیدی** است. این یک اسید بسیار قوی و غلیظ است).